Co to jest globalizacja
Jednym z najbardziej charakterystycznych zjawisk dla kultury XX wieku i początku XXI jest globalizacja. Jest ona bardzo szerokim i złożonym procesem, mającym wpływ na wszystkie sfery naszego życia. Sam termin „globalizacja” odnosi się do co najmniej trzech znaczeń: odnosi się do procesu umiędzynarodowienia stosunków społecznych, oznacza nową fazę modernizacji i rozwoju kapitalizmu z naciskiem na stosunki międzynarodowe, określa nowe tendencje w rozwoju kultury.
We wszystkich tych seansach globalizacja oznacza tworzenie nowego typu powiązań między jednostkami, przedsiębiorstwami, państwami i społeczeństwami. Skutkiem tego procesu jest, że wydarzenia, decyzje i działania w jednej części świata mogą mieć znaczące konsekwencje dla jednostek, a nawet całych społeczeństw czasami bardzo odległych. Tak ujęta globalizacja prowadzi do ujednolicenia obrazu świata jako homogenicznej struktury wzajemnie powiązanych elementów gospodarczych i wspólnej kultury konsumpcyjnej. Obszarami globalizacji ponadto jest wiele innych dziedzin jak finanse, rynki, strategie konkurencyjne, technologie, badania i rozwój nauki.
Globalizację można uznać za etap końcowy serii transformacji, jakim podlegał obraz świata. Za początek tego procesu należałoby uznać czasy nowożytnej gospodarki kapitalistyczno-kolonialnej. Okres ten stanowił czas dominacji społeczno-gospodarczej zachodu nad resztą świata. Obecnie ten stan rzeczy przyjmuje formę hegemonii wysokorozwiniętych państw poprzez finanse, technologię i kulturę popularną, bardzo często w połączeniu z propagowanie ideologii liberalnej. W tym miejscu należy dodać, że istnieje grupa historyków skłonna przesuwać początki globalizacji w przeszłość do czasów imperium rzymskiego i uniwersalizmu epoki karolińskiej.
Druga połowa XX wieku to okres niezwykłego przyspieszenia procesów globalizacyjnych. Po II wojnie światowej nastąpił bardzo szybki rozwój międzynarodowych stosunków gospodarczych — między innymi od 1950 do 1970 obroty handlu międzynarodowego wzrosły pięciokrotnie, pojawiły się na wielką skalę międzynarodowe ruchy kapitału, rozwinęły się różne dziedziny obrotów usługowych. Ponadto rozwinęły się operacje bankowe, związane z rozliczaniem i kredytowaniem bieżących obrotów zagranicznych a wprowadzona 1958 wymienialność walut zachodnioeuropejskich stworzyła nowe problemy utrzymywania równowagi bilansów płatniczych i rezerw bankowych. Rozwinęły się międzynarodowe banki i instytucje.
Globalizacji gospodarki towarzyszy globalizacja kulturowa, której sprzyja nowoczesna technologia, jest ona niekiedy utożsamiana z homogenizacją kultury. Ważną rolę w procesach globalizacyjnych mają środki masowego przekazu, dzięki którym zmienia się postrzeganie odległości w przestrzeni.
Wydarzenia odległe i bliskie są równoprawne w przekazie medialnym. Dla określenia tego zjawiska badacze mówią, że „dzisiejszy świat to jedna wielka ekumena”. Warto dodać, że ludzka wyobraźnia jest w coraz większym stopniu kształtowana przez mass media. Przez to zjawisko uznawane są za głównego sprawcę zglobalizowania się treści ludzkiej świadomości.
Media ponadto wraz z procesami migracyjnymi sprzyjają zacieraniu się granic kulturowych. Normą staje się rzeczywistość wielokulturowa, zwłaszcza w odniesieniu do centralnych aglomeracji. Nieustanne przemieszczanie się ludzi powoduje także, w skali całego globu powstawanie miejsc nazywanych hiperprzestrzeniami. Wszędzie mają one identyczne parametry. Należą do nich lotniska, sieci barów i restauracji, supermarkety etc. w których jednostki stają się anonimowymi bywalcami globalnej ekumeny, bez jakichkolwiek odniesień kulturowych.
Potężnym czynnikiem sprzyjającym globalizacji jest ujednolicenie wzorców konsumpcji, stylów życia i techniki. Bardzo widoczne jest to, że w dzisiejszych czasach styl życia, coraz większej liczby ludzi jest bardzo podobny, ponieważ mają oni te same aspiracje konsumpcyjne i zawodowe, podobnie się ubierają, odżywiają, spędzają podobnie czas, czytają te same lub podobne artykuły i książki, uczą się tego samego w szkołach, na uniwersytetach i kursach doskonalenia zawodowego. Stają się oni globalną klasą średnią.
Ten proces ma też negatywne konsekwencje. Jednym z nich jest postępująca segregacja i wyłączenie wielu grup z tego głównego nurtu rozwoju ekonomicznego i kulturalnego. Globalizacja w równym stopniu jednoczy i dzieli społeczeństwa. Jednostki uprzywilejowane część jej aspektów postrzegają jako wolność i nowe możliwości. Jednak to, co dla jednych jest naturalne, przez mniej uprzywilejowanych postrzegane jest, jako coś niedostępnego, co czyni ich położenie daleko bardziej prowincjonalnym.
Globalizacja, która ceni mobilność ludzi i na niej się opiera oraz możliwość swobodnego przemieszczania się i korzystania z kultury światowej, lub jej brak, zmieniają się w nowy rodzaj społecznych podziałów. Powoduje to to, że niektórzy stają się ludźmi w pełni „globalnymi”, podczas gdy inni tkwią w swej lokalności, a tych ostatnich jest nadal większość. Jest to przyczyną, że jednym z paradoksów naszej epoki jest współistnienie globalizacji z nasilającymi się na całym świecie zjawiskami nacjonalizmu, regionalizmu, separatyzmu. Sprzeciw wobec globalizacji jest podnoszony z reguły z grup ekonomicznie upośledzonych i zagrożonych marginalizacją.
Na tej podstawie Arjun Appadurai wykazał, że globalne zjawiska kulturowe można opisywać przez pięć podstawowych wymiarów: medialny, techniczny, finansowy, ideologiczny i etniczny.
Warto dodać, że rozumienie globalizacji dalekie jest od jednoznaczności i bywa nacechowane ideologicznie. Przede wszystkim zależy od tego, czy akceptuje się współczesne tendencje światowej gospodarki i kultury, czy też konfrontuje je z przeszłością, uważaną za stan bardziej harmonijny i naturalny. Przy czym takie podejścia zależne są zarówno od statusu ekonomicznego, pochodzenia, jak i poglądów osobistych.